incalescentia
compellatur. Qui enim fit, quaeso, ut hieme frigi-dissimo gelu late omnia
occupante, aut in gelidissimo fundo maris, * adeoque juxta hanc
hypothesim, calorifica
materia fere prorsus deficiente, pulvis pyrius exigua scintilla, repente nata,
accensus stupenda flamma subito expandatur? Unde et qua tarn mirabili virtute
ignea illa materia momento temporis contrahitur? Verum tarnen convolet ea
ocissime, quacunque de causa id fiat, ex remotissimis etiam locis et pulverem
pyrium accendat, expandat. Sed tum necessum erit, aut alia corpora illum
ambientia advolante igne prius quam ipsum calefieri et expandi, aut ignem
illum advolantem extra pulverem nec calefacere nec expandere aliquid, adeoque
naturae suae oblivisci fatendum erit, quorum tarnen prius
experientiae, posterius
sanae rationi apertissime repugnat.
§ 30
Ceterum rerum natura
ita comparata est, ut causa crescente, etiam effectus ejus augeatur, et
contra, eadem
decrescente, effectus quoque minuatur. Quamobrem ubi in duobus corpori-bus
idem gradus caloris observatur, tum, ceteris paribus, etiam idem extensionis
incrementum aut decrementum in utroque esse debet. At quanta in hoc diversitas
deprehenditur! Praetereo aerem, qui a gradu congelationis ad ebullitionem
aquae tertia sui parte extenditur, cum ea Interim una vigesima sexta parte
totius voluminis augeatur. Ipsa ejusdem fere liquiditatis corpora, ut
mercurius, aqua, Spiritus vini, et olea diversa, item et solida, ut
metalla, vitrum etc. , mirum quantum discriminis habent inter extensionis
incrementa
in eodem gradu caloris acquisita. Ne hic tarnen majorem partium cohaesionem
expansionis impe-dimento esse quis putet:
quippe chalybem fortiore partium
*
Boerhaave, Eiern. Chym.
, par. 2,
ex
Sinclairi Arte gravitatis, p. 301
