Jam ea habemus, quae
ad metallorum genesin explicandam sufficiant. Eum autem in finem originem
illorum demonstrare volui, ut appareat, quantum animalium et vegetabilium
mixta ad metallorum productionem conferant. Incumbit porro jam nobis, ut
locos ipsos, ubi metalla inveniri et fodi solent, perlustremus; quorum
quatuor praecipua genera numerantur. Primas obtinent venae metallicae, quae
sunt nil aliud, quam fissus montium, metallis et aliis mineralibus
referti. Situs
eorum est fere in infinitum varius, pro- diversa mundi plaga, proque varia ad
horizontem inclinatione. Secundo loco censentur strata montium
metallifera, horizonti
propemodum parallela. Ad tertium genus spectant in montibus minerarum
cumuli. Quartum
denique genus constituunt minerae subdio reperiundae, ut sunt arenae auriferae,
minera stanni Anglicana, minera ferri campestris, palustris et
lacustris, quibus
Patria nostra, nec non Suecia et Finnia abundanL Omnia ista locorum genera
quomodo terrae motu fiant, ratio est reddenda. Ante haec autem videndum est
potissimum, quomodo sint comparata illa horizontalia strata et venae
metalliferae, quaque ratione oriantur.
Quando putei ad
aquam
hauriendam effodiuntur, diversa strata occurrere solent. Exempla
habemus, quod
dolendum est, pauca litteris consignata, quamvis persaepe accidant. Idcirco
convertite, Auditores, animos vestros ad ripas amplissimorum amnium, quibus
praesertim vastissimum hoc Imperium irrigatur, ubi repraesentabunt se
Vobis, inter
alia attentione digna, illa praecipitia, quae eluvio aquarum sunt
effecta. Quam
vario stratorum sibi incumbentium conspectu oculos detinent! Hinc colores
ludunt varietate terrestris materiae, inde diversa spectatur corporum
soliditas; hinc obru-torum lignorum imo sylvarum, strata constituentium, ex
medio monte prominent vestigia; illinc animalium ossamenta et hominum opera e
terrae gremio prospiciunt. Quae omnia ita sunt consti-tuta, ut nullibi magis
natura subterranea adyta cfUEin hic Eperire videatur. Inter ejusmodi stratorum
crenera ad rem nostrEm
ea
