Nam
quando ruptis
excanduit Aetna cavernis,
Ardebant
arvis segetes
et mollia culta
Jugera cum
dominis, sylvae,
collesque virentes.
Quid igitur mirum est, quod
strata in gremio terrae occurrant, quae vegetabilia mineralibus non solum
sociata, verum etiam ipsa quoque lapideam soliditatem adepta
contineant. Quippe
sub monte superingesto, qui longissimo tempore ex arena, cineribus et
sulphureis
materiis, e visceribus terrae per ignivomi montis chasma ejectis, petream
duritiem acquisivit, penetrata humore lapidifero, mineras illas
gignunt, atque
extinctas arbores et segetes partim in forma carbonum fossilium, partim
petrefactas et metallis refertas in se condunt. Aqua enim pluvia, cum montes
penetrat, subtilissimas partes terrestres, ex quibus lapides coales-
cunt, solvere
assolet, indeque vim acquirit, alia corpora petre-faciendi, relictis in
eorum poris particulis, quas antea in monte hauserat. Demonstrant id antra
plurima et putei atque cuniculi metallici, ubi lapis stalactites ex lapidea
concrescit substantia, quam aqua ex monte stillans aut Sudans sensim deserit.
Videtis jam
formam, materiam
et genesim stratorum horizon-ialium, mineras et alia fossilia gerentium, atque
satis intellexistis ad ea producenda terrae motus violentiores ac eruptionem
ilammae subterraneae cum variis internis corporibus requiri; accedamus nunc
porro ad venarum metalliferarum productionem.
Postquam prostratae et
arena, cineribus atque aliis e terra egestis corporibus obrutae sylvae nec non
etiam campi extingu-untur; tum decursu longissimi temporis gliscens in occulto
ignis flammas aliquando resuscitare nititur, aera subito expandit, sub лоѵо
Strato; unde terra leviter
intumescente et subsedente motu quatitur. Tandem emisso turgido halitu, gravem
spirante odorem, et flammis aliquando exardescente, contrahitur in minus
spatium; in Strato exesa igne materies deprimitur; superincumbens
campus in factam labitur cavitatem. Hinc valles et montes exigua decli
