§ 13
His ita comparatis, videamus
lapidem ad ignitionem fere ustum. Qui quoniam in statu soliditatis adhuc
persistit, motu igitur intestino progressivo et tremulo caret (§
10, 11), con-sequenter dantur
corpora admodum calida sine motu intestino progressivo atque
tremulo. Conferamus
eundem lapidem cum aqua vel Mercurio frigido; tum licet posterioribus motus
ille intestinus insit (§ 9), prior vero eodem careat (§ 10); nihilomi-nus
tarnen hic
multo calidior est, quam tili. Unde elucet, dari corpora motu intestino
progressivo praedita multo minus calida iis quae eodem motu destituuntur. Ex
his igitur vi principiorum superius (§ 8) allatorum deducitur motus materiae
corporum
propriae intestinos, progressivum scilicet et tremulum caloris causas esse non
posse.
§ 14
Necessario igitur
sequitur rationem sufficientem caloris conti-neri in motu gyratorio
particularum materiae corporum propriae (§ 8). Atque hoc ipso demonstratur
realitas ejusdem
motus (ibid. ). Sed multo plus ponderis hisce argumentis accessurum fore non
dubitamus, postquam propositam theoriam phaeno-menis circa corpora calida
occurrentibus satisfacere videbimus.
§ 15
Omnis motus prout
quantitas intendi et remitti potest, particulae igitur corporum tum
tardius, tum
celerius gyrari, con-sequenter pro varia celeritate varii gradus caloris in
iisdem determinari possunt, adeoque, quo celerius particulae gyrantur, eo
calorem intensiorem fieri oportet, et contra.
