Rei veritatem, quae
antiquitus, paulum quidem, senibus agri-colis jam suboluerat, artificialis
electricitatis efficacia, solertium naturae scrutatorum manu excitata, per
maturationem vegetatio-nis plantarum, ita explanatam atque demonstratam nobis
dedit, ut nullus supersit dubitandi locus.
Cum itaque ex reseratis
naturae arcanis tantum oboriatur lumen, magno solatio et gaudio
nostro; praesertim
ubi antea latente jucundi origine, sola adversi obversaretur imago: idcirco
fructuosissimum fore existimo, ut novo argumento, quantum in rae situm
est, novum
addam veritati momentum.
Hunc autem in finem
nullam rem magis accommodatam inveni, quam terrae motum; qui, quamvis
lugubris et atrox est, quoque nuper eversas urbes, desolatas
regiones, extinctos
fere populos congemuimus; verum tarnen non ad commoda solum nostra, sed etiam
ad luxum maxime conducit, producendo, praeter alia emolu-menta
plurima, utilissima
infinitos ad usus metalla. Id quod prae-senti oratione Vobis ob oculos ponere
pro virili allaborabo. Qua in primis praemissa brevi terrae motuum
delineatione et variorum in superficie telluris inde effectuum, illorum causam
materiamque, item locos, ubi reperiuntur metalla, ultimo genesin eorum
ostendam.
Quatuor autem
modis
terribile hoc et violentum in rerum natura phaenomenon se
exserit. Primo, quando
creberrimis suc-cussionibus orto tremore quatitur terra, cum aedium
crepitu, parum
damnoso. Secundo, cum intumescit assurgens, alternoque et perpendiculari
motu residet; ubi aedificia semper eodem situ utcunque tuta
sunt. Tertio, fluctuum
instar mota superficies terrae adeo infesta est: diducta quippe nutantibus
tectis et palantibus
